Amerikalı Psixoloq John BROADUS Watson, "Qorxu, insanda sonradan əldə edilən bir refleks yoxsa doğuşdan gələn bir impuls?" Sualının cavabını axtarır.
Davranış Psixologiyası məktəbinin qurucusu Watson və assistenti Rosalie Rayner, çalışdıqları John Hopkins xəstəxanası kreşinde oynayan uşaqları uzaqdan araşdırmağa başlayırlar.
Lakin, 'qorxu' haqqındakı suallarının cavabları üçün qəti cavablar ala biləcəkləri testlər etmələri lazım olur. Araşdırma üçün icazə ala biləcəkləri bir ailə axtarırlar. Nəticə olaraq 8 aylıq sağlam bir körpə olan Albert ilə bir təcrübə hazırlamağa qərar verirlər.
Tarixdəki ən əhəmiyyətli psixoloji təcrübələrdən biri olaraq qəbul edilən Little Albert Experiment 'a başlamadan əvvəl kiçik Albert' a bir neçə emosional test edilir.
Kiçik körpəyə sırasıyla ağ bir siçan, dovşan, yanan kağız parçaları, parik, maska kimi ilk dəfə qarşılaşa biləcəyi obyektlər və hallar göstərilir. Məqsəd, Albert 'ın bunlara şərtsiz qarşı reaksiyası olub olmadığını araşdırmaqdır. Nəticə olaraq Albert, gördüyü heç bir obyektə qarşı qorxu göstərməz; hər şeyə gülümsəyər.
Bu testdən sonra Albertin boş bir otağa aparırlar. Otaqda Albertin üzərinə oturduğu bez yataq xaricində heç bir əşya tapılmaz. Daha sonra Watson və assistenti Rayner otaqdan çıxar, yalnız buraxdıqları Albertin yanına ağ laboratoriya siçanı salarlar. Albert, siçandan qorxmur kimi, tam tərsi bir reaksiya göstərərək siçanı çox sevir, tutmağa çalışıb, gülməyə başlayır.
Artıq bir sonrakı mərhələyə keçməyə hazırdırlar. Albert, siçana hər toxunduğunda iki dəmir bar (biri çəkic, digəri polad çubuq) bir-birinə vuraraq narahat edici səslər çıxarmağa başlayırlar. Musiqi duyan kiçik Albert ağlamağa başlayır. Otaq yenidən sessizleşince siçanla oynamağa davam edən Albert, yenə siçana toxunduğu ilk anda psixoloqların çıxardığı o gurultulu səsə məruz qalır.
Ağlaması rahatlığa qovuşub, ağılı təkrar siçana sürüşən Albert, toxunmağa çalışdığı an həmişə eyni səsi eşitdiyi üçün siçana toxunmaqdan qorxmağa başlayır.
Bu təcrübə bir neçə gün davam edir və təkrarlanır.
Watson və Rayner təcrübəsi irəli nöqtəyə daşıyıb dovşan və başqa tüklü obyektlər də gətirirlər. Çıxan nəticə: Albert, xüsusilə ağ rəngli, tüklü bir obyekt görsə ondan qorxub, ağlamağa başlayır və qaçmaq istər.
Artıq Albert gördüyü pambıq, ağ dovşan və bənzər obyektlərin qarşısında dəmir çubuqlarla çıxarılan səs olmamasına baxmayaraq qorxmağa başlayır.
Gəldikləri nəticələr kifayətlənməyən psixoloqlar, son olaraq ağ saqqallı və tüklü kostyumlar geyərək otağa girirlər. Qarşısında get-gedə böyüyən tüklü obyektlər görən zavallı Albert 'ın qorxusu artıq yaddaşına tamamilə həkk olunur.
1920 'lərdə edilən bu təcrübə ilə elm insanları şərti qorxunu sübut edirlər. Lakin təcrübə naminə 8 aylıq bir körpəyə edilən psixoloji təsiri geri qaytarmaq mümkün deyildi, onu sağaltmadıqları üçün də cəmiyyətdə böyük narazılıqlar yarandı. Hərçənd Albertin ruhi sağlamlığı üçün bir yaxşılaşdırmağa başlasalardılar belə keçmişin dərin və qaranlıq izlərini nə cür siləbiləcəkləridə bilinmirdi.
American Psychological Association məlumatlarına görə isə kiçik Albert 'in əsl adı Duqlas MERRITT.
Qeydlərə görə, Duqlas 6 yaşında hidrosefali 'dən (Beyində su toplanması) həyatını itirdi.
Belə bir təcrübəyə məruz qalan bir körpənin, həyatı boyunca qarşılaşacağı mənfiliklərin əhəmiyyət verilməməsi hələ daha davranışçı və humanist psixoloqlar tərəfindən müzakirə edilən bir mövzu olaraq gündəmdədir. Daha uzun müddət də davam edəcək kimi görünür.
